Jak rozpoczęła się zimna wojna?

Zimna wojna to globalna konfrontacja gospodarcza, militarna, geopolityczna i ideologiczna między ZSRR a USA, oparta na głębokich sprzecznościach między systemem socjalistycznym a kapitalistycznym.

Konfrontacja dwóch supermocarstw, w których uczestniczyli także ich sojusznicy, nie była wojną w dosłownym tego słowa znaczeniu, główną bronią była tutaj ideologia. Po raz pierwszy wyrażenie „zimna wojna” zostało użyte w jego artykule „Ty i bomba atomowa” przez słynnego brytyjskiego pisarza George'a Orwella. Dokładnie opisał w nim konfrontację niezwyciężonych supermocarstw posiadających broń atomową, ale zgodził się jej nie używać, pozostając w stanie pokoju, który w rzeczywistości nie jest światem.

Powojenne przesłanki początku zimnej wojny

Po zakończeniu II wojny światowej państwa sojusznicze uczestniczące w koalicji antyhitlerowskiej stanęły wobec globalnej kwestii nadchodzącej walki o światowe przywództwo. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, obawiając się potęgi wojskowej ZSRR, nie chcąc tracić pozycji lidera w polityce światowej, zaczęły postrzegać Związek Radziecki jako przyszłego potencjalnego przeciwnika. Jeszcze przed podpisaniem oficjalnego aktu kapitulacji Niemiec w kwietniu 1945 r. Rząd brytyjski zaczął opracowywać plany ewentualnej wojny z ZSRR. W swoich wspomnieniach Winston Churchill uzasadnił to faktem, że wówczas radziecka Rosja, zainspirowana trudnym i długo oczekiwanym zwycięstwem, stała się śmiertelnym zagrożeniem dla całego wolnego świata.

ZSRR doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że byli sojusznicy Zachodu planowali nową agresję. Europejska część Związku Radzieckiego została wyczerpana i zniszczona, wszystkie zasoby były zaangażowane w odbudowę miast. Ewentualna nowa wojna mogłaby się jeszcze przedłużyć i wymagać jeszcze większych wydatków, z którymi ZSRR ledwo sobie poradziłby, w przeciwieństwie do mniej dotkniętego Zachodu. Ale kraj zwycięzcy nie mógł w żaden sposób wykazać swojej podatności na zagrożenia.

Dlatego władze Związku Radzieckiego zainwestowały ogromne zasoby nie tylko w odbudowę kraju, ale także we wspieranie i rozwój partii komunistycznych na Zachodzie, dążąc do rozszerzenia wpływów socjalizmu. Ponadto władze radzieckie wysunęły szereg żądań terytorialnych, które dodatkowo zwiększyły intensywność konfrontacji między ZSRR, USA i Wielką Brytanią.

Mowa Fultona

W marcu 1946 r. Churchill, przemawiając w Westminster College w Fulton, Missouri, USA, wygłosił przemówienie, które w ZSRR uważano za sygnał do rozpoczęcia zimnej wojny. W swoim przemówieniu Churchill jednoznacznie wezwał wszystkie państwa zachodnie do zjednoczenia się w nadchodzącej walce z zagrożeniem komunistycznym. Warto zauważyć, że w tym czasie Churchill nie był premierem Anglii i działał jako osoba prywatna, ale w jego wystąpieniu wyraźnie wskazano nową strategię polityki zagranicznej Zachodu. Historycznie to przemówienie Churchilla Fultona dało impuls do formalnego początku zimnej wojny - długiej konfrontacji między USA i ZSRR.